Bài 4: Một số lệnh thao tác với tệp văn bản trong Linux

Khi quản trị Linux, đôi khi chúng ta cần phải thu thập các khối dữ liệu hoặc thống kê file cho mục đích xử lý hoặc phân tích. Bài viết này sẽ giới thiệu một số lệnh thao tác với tệp văn bản trong Linux.

Bài hôm trước chúng ta đã tìm hiểu về một số trình soạn thảo văn bản trong Linux, nếu các bạn chưa đọc thì có thể xem tại Bài 3: Nano, emacs và vim: Trình soạn thảo trong Linux.

Xem nội dung file trên cửa sổ lệnh

Lệnh cat dùng để in giá trị của file ra cửa sổ dòng lệnh. Lệnh này thường được sử dụng đối với các file text có kích thước nhỏ.

$ cat numbers.txt
 42 
 2A 
 52 
 0010 1010 
 * 

Lệnh cat có thể in ra nội dung của nhiều file, và chúng được nối với nhau.

$ cat file1.txt file2.txt

Các tùy chọn hiển thị:

• -A (--show-all): hiển thị tất cả – tương đương với option -vET.
• -E (--show-ends): hiển thị ký tự $ khi kết thúc.
• -n (--number): đánh số tất cả các dòng và hiển thị dòng được chỉ định.
• -s (--squeeze-blank): không hiển thị các file văn bản trống lặp đi lặp lại.
• -T (--show-tabs): hiển thị ký tự tab
• -v (--show-non-printing): hiển thị các ký tự non-printing

Nếu muốn hiển thị nội dung 2 file cạnh nhau và không quan tâm đến độ “thẩm mĩ” của kết quả thì có thể sử dụng lệnh paste. Ví dụ:

 $ cat random.txt
 42 
 Flat Land 
 Schrodinger's Cat 
 0010 1010 
 0000 0010 
 $ 
 $ cat numbers.txt
 42 
 2A 
 52 
 0010 1010 
 * 
 $ 

 $ paste random.txt numbers.txt
 42 42 
 Flat Land 2A 
 Schrodinger's Cat 52 
 0010 1010 0010 1010 
 0000 0010 * 

Lệnh chuyển đổi file – Thao tác với tệp văn bản trong Linux

Lệnh od

Lệnh od được dùng để hiển thị file dưới dạng bát phân. Cột đầu tiên trong kết quả thể hiện số thứ tự của dòng.

$ cat fourtytwo.txt
42 
fourty two 
quarante deux 
zweiundvierzig 
forti to 

$ od fourtytwo.txt
0000000 031064 063012 072557 072162 020171 073564 005157 072561 
0000020 071141 067141 062564 062040 072545 005170 073572 064545 
0000040 067165 073144 062551 075162 063551 063012 071157 064564 
0000060 072040 005157 
0000064

Để hiển thị cả giá trị gốc lẫn giá trị bát phân, sử dụng thêm option -cb.

$ od -cb fourtytwo.txt
000000 4 2 \n f o u r t y t w o \n q u 
064 062 012 146 157 165 162 164 171 040 164 167 157 012 161 165 
0000020 a r a n t e d e u x \n z w e i 
141 162 141 156 164 145 040 144 145 165 170 012 172 167 145 151 
0000040 u n d v i e r z i g \n f o r t i 
165 156 144 166 151 145 162 172 151 147 012 146 157 162 164 151 
0000060 t o \n 
040 164 157 012 
0000064

Lệnh split

Lệnh này có thể cắt một file lớn thành những mảnh nhỏ, có thể chia ra dựa vào kích thước, bytes, số dòng, … Giả sử ta cần tách một file ra nhiều file nhỏ, mỗi file nhỏ chứa 3 dòng.

Nội dung file gốc:

$ cat fourtytwo.txt
42
fourty two 
quarante deux 
zweiundvierzig 
forti to

Sử dụng lệnh split với option -l để tách:

$ split -l 3 fourtytwo.txt split42
$ ls split42*
split42aa split42ab 

Kiểm tra thì thấy có 2 file mới được sinh ra. Tiến hành xem nội dung từng file, ta thấy mỗi file chứa 3 dòng như yêu cầu.

 $ cat split42aa
 42 
 fourty two 
 quarante deux 


 $ cat split42ab
 zweiundvierzig 
 forti to 
 $ 

Lệnh sort

Lệnh sort giúp sắp xếp lại giá trị đầu ra (lưu ý, lệnh này không làm thay đổi file gốc, nó chỉ sắp xếp trên giá trị xuất ra).

Để sắp xếp theo tiêu chuẩn mặc định của hệ thống, sử dụng lệnh sort không có option:

$ cat alphabet.txt
Alpha
Tango
Bravo
Echo
Foxtrot

$ sort alphabet.txt
Alpha
Bravo
Echo
Foxtrot
Tango

Lúc này giá trị đã được sắp xếp theo thứ tự bảng chữ cái.

Nếu cần sắp xếp kí tự số, sử dụng thêm option -n:

$ sort counts.txt
105
37
42
54
8


$ sort -n counts.txt
8
37
42
54
105

Nếu muốn lưu giá trị đã sắp xếp ra một file mới thì chúng ta sử dụng option -o:

$ sort -o newfile.txt counts.txt

Lệnh nl

Lệnh nl (viết tắt của number line) dùng để đánh số thứ tự cho từng dòng trong kết quả. Ví dụ:

$ nl ContainsBlankLines.txt
1 Alpha 
2 Tango 
   
3 Bravo 
4 Echo 
   
   
5 Foxtrot

Còn nếu muốn đánh số tất cả các dòng kể cả dòng trống, sử dụng thêm option -ba:

$ nl -ba ContainsBlankLines.txt
1 Alpha 
2 Tango 
3 
4 Bravo 
5 Echo 
6 
7 
8 Foxtrot

Các lệnh xem file

Lệnh more

Như mình đã nói ở đầu bài viết thì lệnh cat có thể được dùng để xem nội dung của một file text mà không cần mở nó bằng trình soạn thảo văn bản. Tuy nhiên cat chỉ nên dùng trong trường hợp file không quá dài. Bởi vì nếu file quá dài, lúc đọc sẽ đặt sức ép lên bộ nhớ, do đó ta cần những giải pháp hiệu quả hơn.

Với lệnh more, chúng ta có thể đọc tuần tự nội dung các file bằng cách nhấn phím Space hoặc phím Enter, nội dung sẽ dần dần hiện ra.

Lệnh less

Lệnh less cũng được dùng để mở một tệp để đọc và tương tác, cho phép lên xuống, di chuyển và tương tác.

$ less access_log

Để di chuyển trang lên xuống:

• Nhấn phím space để lăn xuống
• Nhấn b để di chuyển lại trang phía trên

Di chuyển lên đầu và cuối tập tin:

• Gõ G để xuống cuối tập tin
• Gõ g để lên trên đầu tập tin

Để tìm kiếm một chuỗi:

/{chuỗi}

Hoặc:

?{chuỗi}

Lưu ý: Điểm khác biệt giữa less và more là less cho phép cuộn ngược lên các trang dữ liệu đã đọc, còn more thì chỉ có thể đọc từ đầu tới cuối. Lệnh less có thể dùng phím mũi tên trên bàn phím để scroll lên xuống, lệnh more không có chức năng này.

Lệnh head

Mặc định, lệnh head sẽ hiển thị 10 dòng đầu tiên của file.

 $ head /etc/passwd
 root:x:0:0:root:/root:/bin/bash 
 bin:x:1:1:bin:/bin:/sbin/nologin 
 daemon:x:2:2:daemon:/sbin:/sbin/nologin 
 adm:x:3:4:adm:/var/adm:/sbin/nologin 
 lp:x:4:7:lp:/var/spool/lpd:/sbin/nologin 
 sync:x:5:0:sync:/sbin:/bin/sync 
 shutdown:x:6:0:shutdown:/sbin:/sbin/shutdown 
 halt:x:7:0:halt:/sbin:/sbin/halt 
 mail:x:8:12:mail:/var/spool/mail:/sbin/nologin 
 operator:x:11:0:operator:/root:/sbin/nologin

Nếu muốn chỉ định số dòng hiển thị thì thêm option -n (hoặc --lines=...).

$ head -n 2 /etc/passwd
root:x:0:0:root:/root:/bin/bash
bin:x:1:1:bin:/bin:/sbin/nologin

Lệnh tail

Tương tự như lệnh head, nhưng thay vì hiện 10 dòng đầu tiên thì lệnh này sẽ hiển thị 10 dòng cuối cùng của file. Sử dụng option -n hoặc --lines=... để chỉ định số dòng. Tuy nhiên, nếu thêm dấu cộng (+) vào trước số dòng, thì cả lệnh head và tail sẽ in ra nội dung từ dòng đó trở đi.

$ tail -n +45 /etc/passwd

Một trong những tính năng nổi bật nhất của lệnh tail đó là khả năng xem log. Khi sử dụng option -f, mọi dòng được thêm vào file sẽ được hiển thị real-time.

$ sudo tail -f /var/log/auth.log

Các lệnh summarizing

Lệnh đếm wc

Khi sử dụng lệnh wc mà không có option, lệnh này sẽ in ra lần lượt theo thứ tự số dòng, số từ, số byte.

$ wc random.txt
5 9 52 random.txt

Một số option khác:

• -c (--bytes): đếm số bytes
• -L (--max-line-length): hiển thị số bytes của dòng dài nhất
• -l (-lines): đếm số dòng
• -m (--chars): hiển thị số ký tự
• -w (--words): hiển thị số từ

Lệnh uniq

Lệnh này làm một trong những lệnh thao tác với tệp văn bản trong Linux, dùng để kiểm tra các dòng trùng nhau liền kề và chỉ hiển thị các dòng trùng nhau liền kề một lần duy nhất. Như ví dụ bên dưới, mặc dù cả dòng A và C đều lặp lại nhưng chỉ có hai dòng C liền kề nên lệnh uniq loại bỏ một dòng, còn dòng A vẫn giữ nguyên.

$ cat NonUniqueLines.txt
A
C
C
A

$ uniq NonUniqueLines.txt
A
C
A
$

Nếu muốn mỗi dòng trùng nhau chỉ xuất hiện một lần duy nhất thì giải pháp ở đây là hãy dùng lệnh sort để sắp xếp trước, sau đó dùng lệnh uniq để loại bỏ dòng trùng.

$ sort NonUniqueLines.txt
$ uniq NonUniqueLines.txt
A
C

Tham số -c hoặc -count cho phép đếm số lần xuất hiện của mỗi dòng trùng.

$ sort NonUniqueLines.txt | uniq -c
2 A
2 C

Tham số -d chỉ in ra những dòng được lặp lại (chỉ in ra 1 lần) và bỏ qua các dòng không bị lặp lại.

Các lệnh hàm băm

Lệnh md5sum

Sử dụng lệnh md5sum để tính giá trị băm của một file.

$ md5sum file.txt
0ddaa12f06a2b7dcd469ad779b7c2a33

Lệnh md5sum này cho giá trị đầu ra dài 128 bit. Mục đích của viêc băm là khi nếu bạn di chuyển file sang một vị trí khác, hoặc gửi file đi một nơi khác. Sau đó tính lại giá trị băm. Nếu giá trị lúc sau trùng với lúc đầu thì chứng tỏ file vẫn toàn vẹn, không bị chỉnh sửa hoặc mất mát.

Lệnh SHA

Các lệnh SHA cũng là các lệnh băm và chúng có mức độ bảo mật cao hơn md5sum.

Để xem các lệnh SHA được hỗ trợ:

$ ls -1 /usr/bin/sha???sum
/usr/bin/sha224sum 
/usr/bin/sha256sum 
/usr/bin/sha384sum 
/usr/bin/sha512sum

Thử sử dụng lệnh sha256:

 $ sha256sum fourtytwo.txt
 0b2b6e2d8eab41e73baf0961ec707ef98978bcd8c7 
 74ba8d32d3784aed4d286b